Niên vụ là gì? Khám phá khái niệm vintage wine, ảnh hưởng của thời tiết đến mùa nho, chất lượng rượu và giá cả qua từng niên vụ.
1. Vintage trong rượu vang là gì? Vintage wine là gì?
“Vintage” hay niên vụ trong rượu vang đề cập đến năm mà nho được thu hoạch để sản xuất ra một chai rượu vang cụ thể. Vì vậy, một chai “vintage wine” (rượu vang có niên vụ) là loại rượu được làm chủ yếu từ những trái nho được trồng và thu hoạch trong cùng một năm duy nhất được ghi trên nhãn chai.
Để thêm một góc nhìn lịch sử, thuật ngữ này xuất hiện lần đầu vào thế kỷ 15. Từ “Vintage” bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ ‘vendange’ và tiếng Latin ‘vindemia’, đều có nghĩa là “mùa thu hoạch nho” hay “mùa gặt nho”. Điều này phản ánh tầm quan trọng lịch sử và văn hóa sâu sắc của mùa vụ trong ngành rượu vang.
Một điểm cần lưu ý là sự khác biệt về mùa vụ giữa hai bán cầu.
- Ở Bắc bán cầu (châu Âu, Bắc Mỹ), mùa trồng nho kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10 cùng năm.
- Ở Nam bán cầu (Argentina, Úc, New Zealand), mùa vụ diễn ra từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau. Vì vậy, niên vụ của một chai vang Nam bán cầu sẽ được ghi theo năm thu hoạch, tức là năm sau trong chu kỳ đó.
2. Thời tiết ảnh hưởng như thế nào đến một mùa vụ nho?
Để hiểu rõ niên vụ nho có ảnh hưởng đến rượu vang không, hãy xem xét chu kỳ sinh trưởng của cây nho và các yếu tố thời tiết liên quan:
2.1 Mùa xuân
Đây là giai đoạn cây nho đâm chồi, những mầm non rất nhạy cảm với sương giá muộn. Một đợt sương giá có thể phá hủy một phần đáng kể sản lượng của cả năm trước khi cây kịp ra hoa.
2.2 Mùa hè
Giai đoạn ra hoa và đậu quả đòi hỏi thời tiết ổn định, khô ráo. Mưa có thể làm gián đoạn quá trình thụ phấn, dẫn đến ít quả hơn. Đây cũng là thời điểm nguy cơ mắc các bệnh nấm do độ ẩm cao là lớn nhất.
Cuối hè (Véraison): Đây là khoảnh khắc kỳ diệu khi nho bắt đầu đổi màu và chín. Ánh nắng mặt trời ổn định là yếu tố cần thiết để tích lũy đường và phát triển các hương vị phức hợp.
2.3 Mùa thu
Giai đoạn nước rút trước khi thu hoạch. Thời tiết lý tưởng là khô ráo và đầy nắng. Mưa vào thời điểm này có thể làm nho căng mọng nước, pha loãng hương vị, hoặc gây thối rữa, có khả năng hủy hoại toàn bộ niên vụ.
2.4 Niên vụ nho có ảnh hưởng đến rượu vang không?
Câu trả lời chắc chắn là có. Niên vụ nho có tác động sâu sắc đến chai rượu vang thành phẩm. Thời tiết của một năm nhất định sẽ quyết định trực tiếp đến sức khỏe và thành phần hóa học của quả nho, nguyên liệu thô của rượu vang. Niên vụ quyết định chất lượng nho, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc, hương vị và tiềm năng lão hóa của rượu.
- Một niên vụ tuyệt vời sẽ cung cấp cho nhà làm rượu những trái nho hoàn hảo. Nho chín đều, cân bằng giữa đường và axit, cho ra rượu vang chất lượng cao giúp công việc của họ trở nên dễ dàng hơn.
- Ngược lại, một niên vụ tồi tệ sẽ đặt ra những thách thức mà ngay cả những nhà làm rượu tài ba nhất cũng khó có thể vượt qua. Thời tiết bất lợi làm nho kém chất lượng dẫn đến rượu vang có thể thiếu cân bằng, khó lão hóa.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến niên vụ là gì?
3.1. Nắng
Ánh nắng mặt trời là động cơ của cây nho, thúc đẩy quá trình quang hợp để tạo ra đường cần thiết cho quá trình lên men và tạo cồn. Nhiều nắng hơn thường dẫn đến nho chín hơn, rượu đậm đà hơn và nồng độ cồn cao hơn. Ánh nắng cũng giúp phát triển các hợp chất hương vị và làm vỏ nho dày hơn, chứa nhiều tannin và màu sắc, rất quan trọng cho cấu trúc và khả năng lão hóa của rượu vang đỏ.
Tuy nhiên, quá nhiều nắng gắt và nhiệt độ cao (trên 33°C) có thể gây hại, làm nho bị “cháy nắng” hoặc khô quắt như nho khô, dẫn đến hương vị đắng và rượu quá mứt, mất cân bằng.
3.2. Mưa
Cây nho cần nước để tồn tại. Những cơn mưa điều độ vào mùa xuân và đầu hè rất có lợi cho sự phát triển. Tuy nhiên, quá nhiều mưa, đặc biệt là gần thời điểm thu hoạch, là cơn ác mộng của nhà làm rượu. Nó có thể làm loãng nước nho, dẫn đến rượu nhạt nhẽo, vô vị. Tình trạng ẩm ướt kéo dài cũng tạo điều kiện hoàn hảo cho các bệnh nấm mốc tàn phá như thối rữa. Ngược lại, hạn hán kéo dài có thể khiến cây nho ngừng phát triển hoàn toàn để bảo tồn năng lượng.
3.3. Nhiệt độ
Nho phát triển tốt nhất trong một khoảng nhiệt độ nhất định, thường là từ 10-22°C trong mùa sinh trưởng. Một trong những khái niệm quan trọng nhất đối với rượu vang chất lượng là “biên độ nhiệt ngày đêm”, sự chênh lệch giữa nhiệt độ ban ngày và ban đêm. Những ngày ấm áp, đầy nắng giúp nho chín và phát triển đường, trong khi những đêm mát mẻ giúp cây “nghỉ ngơi”, giữ lại độ axit quý giá và các hợp chất thơm. Các vùng có biên độ nhiệt lớn thường tạo ra những loại rượu vang cân bằng và phức hợp nhất. Rượu vang từ vùng khí hậu nóng có xu hướng đậm vị trái cây chín, nồng độ cồn cao và độ axit thấp, trong khi rượu từ vùng khí hậu mát mẻ thường có vị trái cây thanh nhẹ, nồng độ cồn thấp và độ axit cao hơn.
3.4. Độ ẩm, sương gió
- Độ ẩm (Humidity): Độ ẩm cao là một yếu tố rủi ro lớn, tạo điều kiện lý tưởng cho các bệnh nấm như bệnh sương mai và phấn trắng phát triển, có thể hủy hoại cả một vụ mùa.
- Sương giá (Frost): Một đợt sương giá cuối xuân có thể làm đóng băng và giết chết các chồi non mỏng manh, làm giảm đáng kể sản lượng của năm đó.
- Gió (Wind): Gió có thể là con dao hai lưỡi. Gió nhẹ có thể có lợi bằng cách làm khô tán lá sau mưa, ngăn ngừa bệnh tật. Tuy nhiên, gió mạnh có thể làm hỏng cây và cản trở quá trình ra hoa.
4. Khi nào nên quan tâm đến niên vụ rượu vang?
4.1. Khi nào vấn đề vintage rượu vang trở nên quan trọng?
- Đối với người sưu tầm và lưu trữ rượu: Niên vụ là yếu tố tối quan trọng đối với các loại rượu vang cao cấp, có khả năng lão hóa. Những khác biệt tinh tế của một niên vụ vĩ đại, sự cân bằng hoàn hảo, tannin chín muồi và độ axit tốt, chính là những gì cho phép một chai rượu phát triển và cải thiện qua hàng thập kỷ.
- Khi mua rượu từ các vùng khí hậu biến động: Niên vụ có ý nghĩa sống còn ở những vùng có thời tiết khó lường như Bordeaux, Burgundy (Pháp) và miền Bắc Ý. Ở những khu vực này, sự khác biệt giữa một năm tuyệt vời và một năm tồi tệ có thể là một trời một vực.
4.3. Khi nào vấn đề vintage ít quan trọng hơn?
- Rượu vang uống hàng ngày: Đối với các loại rượu vang giá rẻ, sản xuất hàng loạt để uống ngay, niên vụ gần như không liên quan. Các loại rượu này thường được can thiệp nhiều trong nhà máy để đạt được hương vị nhất quán, xóa bỏ mọi đặc tính của niên vụ.
- Các vùng có khí hậu ổn định: Như đã thấy trong ví dụ trên, các vùng như Úc, Argentina, và miền Trung Tây Ban Nha có thời tiết ấm áp, đầy nắng một cách ổn định, dẫn đến sự thay đổi niên vụ ít kịch tính hơn.
- Rượu vang Non-Vintage: Theo định nghĩa, chúng là sự pha trộn của nhiều năm, vì vậy khái niệm về một niên vụ duy nhất không được áp dụng.
5. Niên vụ có ảnh hưởng thế nào đến giá rượu vang?
- Cung và Cầu: Đây là nguyên tắc kinh tế cơ bản. Một niên vụ vĩ đại được coi là có chất lượng cao hơn, làm tăng nhu cầu. Tuy nhiên, cùng năm đó có thể đã bị sương giá hoặc mưa đá, làm giảm sản lượng nho, do đó làm giảm nguồn cung. Nhu cầu cao kết hợp với nguồn cung thấp chắc chắn sẽ dẫn đến giá cao hơn.
- Đánh giá từ chuyên gia: Các nhà phê bình rượu vang và hệ thống chấm điểm của họ (ví dụ: thang điểm 100 của Robert Parker) có ảnh hưởng to lớn. Một điểm số cao cho một niên vụ cụ thể có thể tạo ra một cơn sốt mua sắm toàn cầu, làm giá tăng vọt.
- Tiềm năng lão hóa và sự khan hiếm: Rượu vang từ các niên vụ hàng đầu có cấu trúc để lão hóa và cải thiện trong nhiều thập kỷ. Theo thời gian, các chai rượu được tiêu thụ, làm cho những chai còn lại ngày càng trở nên hiếm hoi. Nguồn cung ngày càng cạn kiệt của một sản phẩm được mong muốn là động lực chính của việc tăng giá theo thời gian.
Lời kết,
Niên vụ là gì? Đó là câu chuyện về thời tiết của một năm và cách nó định hình tính cách của một chai rượu vang.
Tầm quan trọng của niên vụ phụ thuộc vào mục đích sử dụng, loại rượu, và vùng sản xuất. Đừng coi niên vụ như một “chuẩn mực” cứng nhắc, mà hãy sử dụng kiến thức này để thưởng thức rượu vang sâu sắc hơn và đánh giá cao nỗ lực của những nhà làm rượu tài năng, những người tạo nên nghệ thuật từ nông nghiệp và thời tiết. Hãy khám phá những gì một nhà làm rượu tài năng có thể đạt được trong những điều kiện khác nhau.