Có nhiều cách để phân loại rượu vang, mỗi cách mang lại một góc nhìn khác nhau về đặc tính và giá trị của chúng. Trong Phần 3 này, chúng ta sẽ tập trung đi sâu vào hai phương pháp phân loại chính là phân loại rượu vang theo giống nho và theo vùng sản xuất, vốn là những yếu tố cốt lõi định hình nên bản sắc không thể nhầm lẫn của từng chai vang.
1. Phân loại rượu vang theo giống nho – Nền tảng hương vị độc đáo
Giống nho đóng vai trò then chốt trong việc định hình hương vị, cấu trúc, màu sắc và tiềm năng lão hóa của rượu vang. Mỗi giống nho mang trong mình những đặc điểm di truyền riêng biệt về vỏ, thịt, hạt, ảnh hưởng trực tiếp đến lượng đường, axit, tannin và các hợp chất hương thơm trong quả nho, từ đó tạo nên bản sắc độc đáo cho rượu vang thành phẩm.
1.1. Rượu vang Cabernet Sauvignon: Vị vua đỏ đậm đà
Cabernet Sauvignon là giống nho đỏ có vỏ màu đỏ tím đẹp mắt, lớp vỏ dày và chứa hàm lượng tannin cao. Đây là giống nho nhỏ và cứng cáp, sở hữu sức sống mãnh liệt, có khả năng phát triển tốt trong hầu hết các điều kiện thời tiết và miễn nhiễm với côn trùng. Mặc dù thời gian chín lâu hơn, nhưng thao tác hái nho lại vô cùng dễ dàng.
Giống nho này thường được sử dụng trong pha trộn rượu, đặc biệt ở Bordeaux (Pháp), nơi nó kết hợp với Merlot, Cabernet Franc, Petit Verdot, Malbec, và Carmenere để tạo ra cấu trúc mạnh mẽ và hương thơm đậm đà.
Với hương vị trái cây phong phú và vị chát mạnh mẽ, rượu vang Cabernet Sauvignon kết hợp tuyệt vời với các món thịt đỏ đậm đà như bò bít tết, hamburgers, đặc biệt là khi đi kèm với các loại nước sốt đậm đà. Trong ẩm thực Việt Nam, nó cũng có thể kết hợp hài hòa với Phở hoặc thịt lợn nướng.
1.2. Rượu vang Pinot Noir: Nét tinh tế từ vỏ mỏng
Pinot Noir là một trong những giống nho cổ nhất thế giới, có nguồn gốc từ vùng Burgundy của Pháp. Đặc điểm nổi bật là vỏ mỏng, khiến việc trồng và thu hoạch khó khăn, nhưng tạo nên hương vị và hương thơm tinh tế đặc trưng.
Hương vị của Pinot Noir có sự khác biệt rõ rệt giữa các vùng sản xuất:
- Pinot Noir của Pháp (Burgundy): Mang hương vị đặc trưng của quả anh đào, hoa hồng, nấm và đất trồng cây.
- Pinot Noir của California: Hương vị thường đậm đà, trái cây và mượt mà hơn, với các nốt hương của quả anh đào, quả mâm xôi, hạt quế và vani.
Pinot Noir là loại rượu vang dễ uống, phù hợp với nhiều món ăn. Nó lý tưởng khi kết hợp với các món thịt như thịt gia cầm, vịt, chim gà hoặc thịt bò. Khi được làm nguội một chút, nó cũng phù hợp để uống với phô mai và các món khai vị. Phiên bản trái cây kết hợp tốt với cá hồi hoặc các loại cá có dầu, gà nướng hoặc món pasta. Đối với các món hầm và thịt đỏ, Pinot Noir đậm hơn, nhiều tannin hơn là lựa chọn phù hợp nhất. Đây cũng là sự kết hợp hoàn hảo cho các món ăn có hương vị đất như nấm.
1.3. Rượu vang Merlot: Sự mềm mại và dễ uống
Merlot là giống nho có màu xanh đậm, được sử dụng để sản xuất rượu vang Merlot và làm thành phần phối trộn. Đây là giống nho phổ biến nhất trong thành phần hầu hết các loại rượu vang đến từ Saint-Emilion và Pomerol ở vùng Bordeaux, Pháp.
Về hương vị, rượu vang Merlot có hai phong cách chính:
- Phong cách quốc tế (Tân Thế Giới): Thường nhấn mạnh việc thu hoạch muộn. Rượu vang có màu tím đậm, hương vị đậm đà với nồng độ cồn cao, độ chát nhẹ, hương vị gỗ sồi mạnh mẽ, tannin mịn màng cùng hương vị của mận và quả việt quất.
- Phong cách truyền thống (Bordeaux, Pháp): Thu hoạch nho Merlot sớm hơn để giữ lại tính axit. Rượu vang mang lại vị trung bình với nồng độ cồn vừa phải, lan tỏa hương vị trái cây tươi như mâm xôi và dâu tây.
Các món ăn gợi ý kết hợp với rượu vang Merlot bao gồm thịt hầm, thịt lợn nướng trong tương miso, và Feijoada.
1.4. Rượu vang Syrah (Shiraz): Mạnh mẽ và đầy cá tính
Syrah, hay còn gọi là Shiraz, là một giống nho đỏ nổi tiếng và được canh tác rộng rãi trên thế giới. Giống nho này có nguồn gốc từ vùng Rhône Valley (Pháp). Syrah là giống nho đỏ duy nhất được phép sản xuất vang đỏ ở phía Bắc Rhône và được dùng trong pha trộn rượu vang đỏ ở Nam Rhône. Giống nho này được đưa đến Úc vào thế kỷ 19 và được biết đến với tên gọi Shiraz.
Có sự khác biệt rõ rệt giữa hai phong cách Syrah/Shiraz tùy thuộc vào vùng sản xuất:
- Thế giới Cũ (Châu Âu, đặc biệt là Pháp): Syrah có cấu trúc thanh thoát, sắc nét với độ mặn khoáng đặc trưng.
- Thế giới Mới (Châu Mỹ, Úc, Châu Phi): Rượu Syrah thường đậm đà, tròn trịa và giàu hương vị trái cây chín mọng và chút gia vị.
Các loại thịt sẫm màu hơn và các loại gia vị lạ làm nổi bật hương trái cây của Syrah. Có thể thử vang Syrah với món thịt quay, thịt lợn ướp ngũ vị hương kiểu châu Á. Ngoài ra, Syrah cũng hợp với thịt bò hầm rượu vang đậm đà hoặc nấm Portobello nướng sốt balsamic.
1.5. Rượu vang Sauvignon Blanc: Tươi mát và sảng khoái
Sauvignon Blanc là giống nho có vỏ màu xanh lá cây, có nguồn gốc từ vùng Bordeaux của Pháp. Tên gọi của nho rất có thể bắt nguồn từ các từ tiếng Pháp “sauvage” (hoang dã) và “blanc” (trắng). Sauvignon Blanc được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia sản xuất rượu vang trên thế giới.
Sauvignon Blanc là lựa chọn tuyệt vời với các loại nước sốt thảo mộc hơn là các món gà, đậu phụ, hoặc cá. Đặc biệt, nó rất hợp với hải sản và rau củ. Nó cũng kết hợp tốt với ẩm thực châu Á hướng thảo mộc như Thái Lan hoặc Việt Nam. Các loại thịt trắng như gà, thịt lợn, và các loại cá đều là những lựa chọn phù hợp. Đối với phô mai, nên tìm kiếm các loại có vị chua và chua hơn như phô mai sữa dê. Các món rau xanh xào hoặc trộn rau cũng rất hợp với độ chua của rượu vang này.
1.6. Rượu vang Chardonnay: “Tắc kè hoa” của vang trắng
Chardonnay là giống nho trắng phổ biến nhất trên thế giới vì đặc tính dễ thích nghi ở hầu hết mọi vùng khí hậu. Bởi khả năng này, nó được mệnh danh là “nho tắc kè hoa” của dòng vang trắng. Nguồn gốc của giống nho này là từ thị trấn nhỏ Chardonnay ở Maconnais, thuộc phía Nam Burgundy, Pháp. Hiện nay, Chardonnay được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia sản xuất rượu vang.
Hương vị của vang Chardonnay rất đa dạng và phụ thuộc vào điều kiện khí hậu cũng như bí quyết của từng nhà sản xuất:
- Khí hậu mát mẻ: Chardonnay có hương nhẹ của mộc qua, chanh, đào, mơ và táo vàng.
- Khí hậu ấm hơn: Chardonnay có hương vị đặc trưng của các loại trái cây nhiệt đới như dứa, mơ, khế và cam quýt.
- Kỹ thuật ủ gỗ sồi: Nhiều loại rượu vang Chardonnay có hương thơm phức tạp do việc sử dụng gỗ sồi, mang lại hương vani, khói và các loại gia vị ngọt.
- Ảnh hưởng của Terroir: Đôi khi, hương vị của Chardonnay còn bao gồm các khoáng chất như phấn, đá ướt và vỏ sò.
Chardonnay là một trong ba loại nho chính để sản xuất Champagne.
Vang Chardonnay có thể kết hợp tốt với hầu hết mọi loại thực phẩm do được sản xuất theo nhiều phong cách khác nhau :
- Chardonnay light-bodied: Hợp với pho mát tươi hoặc hải sản.
- Chardonnay medium-bodied: Giúp các món thịt gia cầm, thịt lợn thăn hoặc pho mát thêm phần tròn vị.
- Chardonnay full-bodied: Kết hợp tốt với món khai vị như nước sốt kem đậm đà hoặc thậm chí là thịt nướng.
1.7. Rượu vang Sémillon: Từ vang khô đến vang ngọt lừng danh
Sémillon là giống nho trắng có vỏ màu vàng hơi ánh xanh, một số chùm có thể có màu hồng hoặc đỏ đồng trong suốt thời gian thu hoạch. Nguồn gốc của giống nho này là từ vùng Bordeaux, Tây Nam Pháp, xuất hiện từ năm 1736. Sémillon là cây thân leo mạnh mẽ và tương đối dễ trồng, có thể thích nghi với mọi loại đất.
Đặc biệt, Sémillon là chìa khóa để sản xuất rượu vang ngọt nổi tiếng như Sauternes (Pháp). Đối với nho được sử dụng để sản xuất rượu vang ngọt này, chúng phải bị nhiễm nấm “Botrytis” (hay còn gọi là nấm quý), giúp cô đặc đường và hương vị trong quả nho.
1.8. Rượu vang Riesling: Sự cân bằng giữa ngọt và chua
Riesling là một loại nho sản xuất rượu vang trắng nổi tiếng trên thế giới, được nhận diện bằng vỏ ngoài xanh mướt, trái nhỏ mọc thành chùm. Thông thường, các nhà làm rượu sẽ dùng Riesling để sản xuất rượu vang trắng khô, nửa ngọt, ngọt và sủi tăm. Bên cạnh đó, do đặc tính axit tự nhiên cao, Riesling là một trong những giống nho phổ biến nhất được sử dụng để sản xuất rượu vang thu hoạch muộn.
Về hương vị, Riesling có sự khác biệt tùy thuộc vào khí hậu vùng trồng:
- Ở những vùng khí hậu mát mẻ như Đức: Rượu vang Riesling có xu hướng thể hiện hương táo và trái cây với mức độ axit đáng chú ý.
- Ở những vùng ấm áp hơn như Alsace, Úc hay Áo: Riesling thường được yêu thích bởi độ axit cao tự nhiên và hương vị trái cây rõ rệt.
- Tiềm năng lão hóa: Với những chai có tuổi thọ hàng trăm năm tuổi, Riesling sẽ tạo ra một hương vị rất đáng để thưởng thức.
Hãy thử Riesling với các món như đồ nướng, đồ biển, cá, các món truyền thống của Đức như Pasta, Tapas hay cơm thập cẩm, xúc xích.
Bảng: Tổng quan các giống nho phổ biến và đặc trưng hương vị
|
Giống Nho |
Màu Sắc Vỏ | Đặc Điểm Nổi Bật | Hương Vị Điển Hình |
Kết Hợp Món Ăn Tiêu Biểu |
| Cabernet Sauvignon | Đỏ tím | Vỏ dày, tannin cao, sức sống mãnh liệt | Lý chua đen, tiêu xanh, da thuộc | Thịt đỏ, BBQ, Phở, thịt lợn nướng |
| Pinot Noir | Đỏ sẫm | Vỏ mỏng, tinh tế, khó trồng | Dâu tây, anh đào, nấm, đất trồng cây | Thịt gia cầm, nấm, cá hồi, thịt hầm |
| Merlot | Xanh đậm | Chín sớm, dễ bị tổn thương, phổ biến ở Bordeaux | Mận, việt quất, dâu tây, gỗ sồi | Thịt hầm, cừu, thịt lợn nướng |
| Syrah (Shiraz) | Tím sẫm | Kháng bệnh cao, linh hoạt, tannin cao | Mâm xôi, tiêu đen, ô liu, gia vị | Thịt sẫm màu, gia vị, đồ nướng |
| Sauvignon Blanc | Xanh lá cây | Tươi mát, thảo mộc, độ axit cao | Chanh, bưởi, cỏ xanh, lý gai | Hải sản, rau xanh, thịt trắng |
| Chardonnay | Trắng/Xanh | Dễ thích nghi, “tắc kè hoa” | Dứa, vani, táo xanh, khoáng chất | Hải sản, pasta kem, thịt gia cầm |
| Sémillon | Vàng ánh xanh | Pha trộn, vang ngọt Botrytis, vỏ mỏng | Cam quýt, mật ong, hạt | Vang khô: hải sản; Vang ngọt: tráng miệng |
| Riesling | Xanh mướt | Axit cao tự nhiên, tiềm năng lão hóa | Táo xanh, đào, khoáng chất, hoa hồng | Đồ nướng, hải sản, món Đức truyền thống |
2. Phân loại rượu vang theo vùng sản xuất – Dấu ấn của Terroir
Khái niệm “Terroir” không chỉ là một yếu tố địa lý mà còn là một triết lý sản xuất rượu vang sâu sắc, đặc biệt nổi bật ở các vùng Cựu Thế Giới. Điều này giải thích tại sao rượu vang châu Âu thường được phân loại rượu vang theo xuất xứ thay vì giống nho.
2.1. Rượu vang Bordeaux – Pháp: Biểu tượng của sự pha trộn tinh tế
Bordeaux là một trong những vùng sản xuất rượu vang hàng đầu thế giới, nằm ở tây nam nước Pháp, với lịch sử lâu đời từ thời La Mã cổ đại. Vùng này nổi tiếng với sự kết hợp độc đáo giữa các giống nho đỏ và nho trắng trong quá trình sản xuất.
Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của rượu vang Bordeaux là tiềm năng lão hóa tuyệt vời. Nhờ cấu trúc tannin và axit tốt, rượu vang này có thể tiếp tục phát triển và trở nên mềm mịn, phong phú hơn theo thời gian.
2.2. Rượu vang Burgundy – Pháp: Nơi Pinot Noir và Chardonnay thăng hoa
Burgundy (Bourgogne) nằm ở miền đông nước Pháp, nổi tiếng với khái niệm “terroir”. Đất chiếm ưu thế ở đây là đá vôi. Các loại rượu vang nổi tiếng nhất được sản xuất ở đây là vang đỏ khô làm từ giống nho Pinot Noir và vang trắng làm từ giống nho Chardonnay.
Trọng tâm chính của sản xuất rượu vang Burgundy là Pinot Noir cho vang đỏ Burgundy và Chardonnay cho vang trắng Burgundy.
2.3. Rượu vang Champagne – Pháp: Biểu tượng của sự sang trọng
Champagne là một loại rượu vang sủi tăm được sản xuất độc quyền tại vùng Champagne, Đông Bắc nước Pháp. Đây là vùng đất có diện tích nhỏ hẹp và được mệnh danh là vùng đất đắt đỏ nhất thế giới. Champagne được công nhận trên thế giới khi được gắn với vương quyền của các vị vua Pháp, trở thành biểu tượng của sự sang trọng và quý phái.
Rượu vang Champagne được sản xuất từ 3 giống nho chính là Pinot Noir, Pinot Meunier và Chardonnay. Champagne được sản xuất bằng phương pháp truyền thống gọi là “Méthode Champenoise” (hoặc “Méthode Traditionnelle”), bao gồm việc lên men lần hai trong chai để tạo bọt.
2.4. Rượu vang Tuscany – Ý: Linh hồn của Sangiovese
Tuscany (Toscana) là một trong những vùng sản xuất rượu vang nổi tiếng và quan trọng nhất của Ý, nằm ở miền trung nước Ý. Khí hậu Địa Trung Hải đặc trưng với mùa hè nóng và khô, mùa đông ôn hòa và lượng mưa vừa phải, cùng với sự chênh lệch nhiệt độ đáng kể giữa ngày và đêm, tạo điều kiện lý tưởng cho nho phát triển hương vị phức hợp.
Các tiểu vùng sản xuất rượu vang quan trọng:
- Chianti: Vùng rượu vang nổi tiếng nhất của Tuscany, đặc biệt với rượu vang Chianti Classico làm từ Sangiovese.
- Brunello di Montalcino: Một trong những loại rượu vang cao cấp nhất của Ý, sản xuất từ 100% nho Sangiovese Grosso.
2.5. Rượu vang Piemonte – Ý: Vùng đất của “Vua rượu vang” Barolo
Piedmont (Piemonte trong tiếng Ý) nằm ở phía Tây Bắc của Ý, dưới chân dãy núi Alps. Đây là vùng sản xuất nhiều dòng rượu vang DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) – cấp độ chất lượng cao nhất của Ý – hơn bất kỳ vùng nào khác. Khí hậu lục địa độc đáo của vùng, với đặc điểm sương mù vào buổi sáng, nắng ban ngày và mát mẻ vào ban đêm, tạo điều kiện lý tưởng cho giống nho Nebbiolo phát triển mạnh mẽ.
2.6. Rượu vang Rioja – Tây Ban Nha: Nồng nàn hương quả và gỗ sồi
Rioja được xem như linh hồn của rượu vang Tây Ban Nha, nằm ở phía bắc Tây Ban Nha, được bao bọc bởi dòng sông Ebro. Khí hậu ở đây đa dạng, thừa hưởng ưu thế của khí hậu Đại Tây Dương, lục địa và Địa Trung Hải, tạo điều kiện hoàn hảo cho nho sinh trưởng. Rioja là vùng đầu tiên ở Tây Ban Nha được phân cấp DO và sau đó được nâng cấp lên DOCa (cấp cao nhất).
2.7. Rượu vang Napa Valley – Mỹ: Chất lượng đỉnh cao Tân Thế Giới
Napa Valley là vùng sản xuất rượu vang nổi tiếng và uy tín nhất của Tân Thế Giới, được công nhận là Khu vực trồng nho đầu tiên của Mỹ (AVA) vào năm 1981. Một sự kiện lịch sử quan trọng là vào năm 1976, trong cuộc thi nếm rượu tại Paris, rượu vang Napa Valley đã đạt chất lượng ngang với rượu Pháp, gây tiếng vang lớn và khẳng định vị thế của vùng này.
Thung lũng Napa có khí hậu Địa Trung Hải ấm áp, thuận lợi cho việc trồng nho. Yếu tố quan trọng là ảnh hưởng làm mát từ Vịnh San Pablo, giúp quá trình chín chậm lại và tạo ra những loại rượu vang có hương vị đậm đà, sâu lắng. Đất ở Thung lũng Napa vô cùng đa dạng, chứa 50% các loại đất trên thế giới.
2.8. Rượu vang Mendoza – Argentina: Thiên đường của Malbec
Mendoza là vùng sản xuất rượu vang lớn nhất châu Mỹ La Tinh và là vùng có diện tích trồng nho lớn thứ 5 thế giới, chiếm 2/3 sản lượng rượu vang hàng năm của Argentina. Vùng này nằm rìa dãy Andes, ở độ cao 600-1100m so với mực nước biển. Khí hậu lục địa khô ráo, nhiều nắng và chênh lệch nhiệt độ ngày/đêm lớn, tạo điều kiện lý tưởng cho nho phát triển hương vị phong phú. Nguồn nước dồi dào đến từ tuyết tan trên đỉnh Andes.
2.9. Rượu vang Central Valley – Chile: Đa dạng và giá trị
Central Valley của Chile là một trong những vùng sản xuất rượu vang quan trọng và rộng lớn nhất Nam Mỹ xét về sản lượng. Khu vực này trải dài gần 250 dặm, bao gồm bốn tiểu vùng chính: Maipo Valley, Rapel Valley, Curicó Valley và Maule Valley.
Central Valley có khí hậu Địa Trung Hải đặc trưng, với mùa hè ấm áp, khô ráo và mùa đông mát mẻ, ẩm ướt. Dãy núi Andes ở phía đông và biển Thái Bình Dương ở phía tây giúp điều hòa khí hậu. Địa hình đa dạng, với các kiểu đất từ đất phù sa màu mỡ đến đất sét pha cát, cho phép trồng nhiều giống nho khác nhau.
>> Bạn chưa tìm hiểu hết? Hãy quay trở lại và đọc bài viết Phần 1 tại đây!
Lời kết,
Bài viết này đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về các phương pháp phân loại rượu vang theo giống nho và vùng sản xuất, hai yếu tố then chốt định hình nên bản sắc của mỗi chai vang. Với những kiến thức về phân loại rượu vang phía trên trong tay, bạn đã có nền tảng vững chắc để tự tin khám phá những hương vị mới, kết hợp món ăn tinh tế và chia sẻ niềm đam mê này. Hãy luôn nhớ rằng, chai rượu vang ngon nhất chính là chai mà bạn yêu thích và mang lại cho bạn niềm vui.
