“Rượu vang Grand Cru” là một trong những danh hiệu danh giá nhất trong thế giới rượu vang, biểu tượng của sự tinh tế và chất lượng đỉnh cao. Những chai vang Grand Cru không đơn thuần là thức uống, mà là tinh hoa kết tinh từ lịch sử, thổ nhưỡng, khí hậu và đam mê của con người. Vậy điều gì làm nên sự khác biệt của rượu Grand Cru, khiến nó trở thành niềm khao khát của mọi tín đồ rượu vang?
1. Rượu vang Grand Cru là gì?
Để hiểu rõ khái niệm Grand Cru, cần bắt đầu từ thuật ngữ gốc “Cru” trong tiếng Pháp, có nghĩa là “tăng trưởng” hoặc “vùng sản xuất nho”. Trong ngành rượu vang, thuật ngữ này dùng để chỉ một vườn nho, một nhóm vườn nho hoặc một ngôi làng cụ thể có điều kiện phát triển vượt trội, nổi bật về chất lượng nho. Nó gắn liền với khái niệm terroir, một thuật ngữ không thể dịch trọn vẹn, bao hàm sự tổng hòa của đất đai, khí hậu, địa hình và truyền thống canh tác, tạo nên đặc tính độc nhất cho rượu vang của một vùng.
Khi thêm tiền tố “Grand”, chúng ta có “Grand Cru”, nghĩa là “sự phát triển vượt bậc”. Đây là cấp bậc cao nhất, một sự công nhận dành cho những vùng đất hoặc những nhà sản xuất xuất sắc nhất, tạo ra những chai vang được xem là tinh hoa trong những gì tinh hoa nhất.
1.1. Grand Cru Classé
Tại vùng Bordeaux, “Grand Cru Classé” là danh hiệu cao quý dành cho các château (lâu đài sản xuất rượu). Danh hiệu này là một sự công nhận cho danh tiếng lịch sử, chất lượng ổn định và giá trị thương mại mà một château đã xây dựng qua nhiều thế hệ. Không giống như Burgundy, Bordeaux lại tôn vinh thương hiệu nhà sản xuất.
Có thể hình dung hệ thống này giống như việc xếp hạng sao Michelin cho một nhà hàng. Ngôi sao được trao cho nhà hàng (château) dựa trên sự xuất sắc nhất quán trong nghệ thuật ẩm thực của họ, chứ không phải cho nông trại cung cấp nguyên liệu.
1.2. AOC Grand Cru
Ngược lại, hệ thống “AOC Grand Cru” (Appellation d’Origine Contrôlée Grand Cru) lại vinh danh chính mảnh đất hay thửa ruộng trồng nho. Hệ thống này phổ biến nhất ở các vùng như Burgundy, Alsace và Champagne. Triết lý đằng sau nó là có những mảnh đất được thiên nhiên ưu đãi với những điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt, có khả năng tự thân tạo ra những trái nho chất lượng kiệt xuất, bất kể ai là người sở hữu hay canh tác trên đó.
- Tại Burgundy: Đây là đỉnh cao nhất trong kim tự tháp chất lượng bốn cấp (Grand Cru, Premier Cru, Village, và Bourgogne). Toàn vùng có 33 vườn nho được xếp hạng Grand Cru, mỗi vườn nho là một AOC riêng biệt.
- Tại Alsace: Có 51 vườn nho được công nhận là Grand Cru, thường dành riêng cho bốn giống nho quý phái của vùng là Riesling, Gewurztraminer, Muscat và Pinot Gris.
- Tại Champagne: Hệ thống này xếp hạng toàn bộ các ngôi làng. Hiện có 17 làng được xếp hạng Grand Cru, nơi cung cấp những trái nho được trả giá cao nhất.
Sự khác biệt giữa Grand Cru Classé và AOC Grand Cru không chỉ là về mặt kỹ thuật, mà còn phản ánh hai triết lý làm vang đối lập giữa hai vùng rượu vang vĩ đại nhất nước Pháp. Bordeaux coi trọng thương hiệu và uy tín của nhà sản xuất (château), trong khi Burgundy lại tôn sùng thổ nhưỡng (terroir) như là cội nguồn tối cao của chất lượng.
2. Hệ thống phân loại Grand Cru Classé
Tại Bordeaux, danh hiệu rượu vang Grand Cru Classé được luật pháp công nhận và bảo hộ qua ba hệ thống phân loại chính:
2.1. Hệ thống phân loại Grand Cru Classé năm 1855
Đây là hệ thống phân loại nổi tiếng và có ảnh hưởng nhất thế giới. Ra đời theo yêu cầu của Hoàng đế Napoléon III, hệ thống Grand Cru Classé năm 1855 dựa trên giá bán và danh tiếng lịch sử, chứ không phải việc nếm thử.
Bảng phân loại này áp dụng cho rượu vang đỏ từ vùng Médoc (cùng với Château Haut-Brion từ Graves) và rượu vang trắng ngọt từ Sauternes và Barsac.
- Rượu vang đỏ: Gồm 61 château được chia thành 5 cấp bậc, từ Premier Cru (Hạng Nhất) đến Cinquième Cru (Hạng Năm).
- Rượu vang trắng ngọt: Gồm 27 château được chia thành 3 cấp bậc: Premier Cru Supérieur (Hạng Thượng Hạng, chỉ dành cho Château d’Yquem), Premier Cru (Hạng Nhất) và Deuxième Cru (Hạng Nhì).
Bảng phân loại này gần như không thay đổi trong hơn 160 năm, với sự điều chỉnh quan trọng duy nhất là vào năm 1973 khi Château Mouton Rothschild được thăng hạng từ Hạng Nhì lên Hạng Nhất.
2.2. Hệ thống phân loại Grand Cru Classé vùng Saint-Émilion
Ra đời năm 1955 và cập nhật định kỳ 10 năm một lần, hệ thống này cho phép các château được thăng hoặc giáng hạng theo chất lượng thực tế. Lần cập nhật gần nhất là vào năm 2022.
- Premier Grand Cru Classé: Cấp cao nhất, được chia nhỏ thành:
- Hạng “A”: Đỉnh cao tuyệt đối, hiện có 2 château.
- Hạng “B”: Cấp độ xuất sắc tiếp theo, hiện có 12 château.
- Grand Cru Classé: Bao gồm các château được xếp hạng còn lại, hiện có 71 château.
Khác biệt giữa “Saint-Émilion Grand Cru” và “Saint-Émilion Grand Cru Classé”
- “Saint-Émilion Grand Cru” là một tên gọi vùng (appellation) với các quy định sản xuất khắt khe hơn, nhưng nó không nằm trong bảng xếp hạng.
- “Grand Cru Classé” là danh hiệu dành riêng cho các château được vinh danh trong bảng phân loại chính thức.
2.3. Hệ thống phân loại Grand Cru Classé de Graves
Được thành lập vào năm 1953 và hoàn thiện vào năm 1959, bảng phân loại này dành cho các nhà sản xuất hàng đầu của vùng Graves. Hệ thống này nổi bật bởi sự đơn giản: chỉ có một cấp duy nhất là “Cru Classé”. Bảng xếp hạng này bao gồm 16 château và đặc biệt là nó xếp hạng cho cả rượu vang đỏ và vang trắng.
3. Rượu Grand Cru trên bản đồ rượu vang thế giới: Đức và Ý
Dù “Grand Cru” là một thuật ngữ của Pháp, khái niệm về một cấp bậc cao nhất cũng tồn tại ở các quốc gia sản xuất rượu vang lớn khác.
Tại Đức – VDP.Grosse Lage
Hệ thống phân loại uy tín nhất đến từ VDP, một hiệp hội gồm các nhà sản xuất rượu vang hàng đầu.
- VDP.Grosse Lage: Đây là cấp bậc cao nhất, tương đương với khái niệm Grand Cru của Burgundy, chỉ định những vườn nho tốt nhất của Đức.
- VDP.Grosses Gewächs (GG): Đây là thuật ngữ dùng để chỉ những chai rượu vang khô (dry) được làm từ một vườn nho VDP.Grosse Lage. Người tiêu dùng có thể nhận biết những chai vang này qua logo “GG” được dập nổi trên thân chai.
Tại Ý – DOCG
Hệ thống phân loại rượu vang của Ý có 4 cấp, trong đó DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) là cấp cao nhất. Chữ “Garantita” (Được đảm bảo) có nghĩa là chất lượng và nguồn gốc của rượu được chính phủ Ý “đảm bảo”. Mỗi lô rượu phải trải qua các phân tích và nếm thử bởi một hội đồng chuyên gia trước khi được đóng chai. Mỗi chai vang DOCG đều có một tem đảm bảo được đánh số seri riêng dán trên cổ chai, là bằng chứng về chất lượng và tính xác thực.
4. Giá rượu vang Grand Cru Classé tại Hedon WineHub
Việc mang danh hiệu Grand Cru Classé đồng nghĩa với chất lượng thượng hạng và giá thành tương xứng. Mức giá dao động rất lớn, phụ thuộc vào các yếu tố như cấp bậc phân loại, danh tiếng của château, niên vụ và độ hiếm.
Tại thị trường Việt Nam, phổ giá của rượu vang Grand Cru Classé được phân chia như sau:
- Phân khúc khởi đầu (2.000.000 – 5.000.000 VNĐ): Các chai Hạng Năm, một số chai Saint-Émilion Grand Cru Classé hoặc Graves Classé.
- Phân khúc tầm trung (5.000.000 – 15.000.000 VNĐ): Các chai từ Hạng Hai đến Hạng Bốn, hoặc Premier Grand Cru Classé B của Saint-Émilion.
- Phân khúc đỉnh cao (từ 15.000.000 VNĐ trở lên): Các chai Hạng Nhất, Premier Grand Cru Classé A và các chai mang tính biểu tượng khác.
Mẹo chọn mua: Luôn mua tại đơn vị uy tín như Hedon WineHub để đảm bảo tính xác thực, điều kiện bảo quản tối ưu và nhận được sự tư vấn chuyên nghiệp.
5. Kinh nghiệm chọn mua và thưởng thức rượu vang Grand Cru
Sau khi đã trang bị kiến thức nền tảng, đây là những kinh nghiệm thực tế để tự tin lựa chọn và thưởng thức một chai vang Grand Cru Classé.
- Đọc nhãn chai
Nhãn chai cung cấp những thông tin quý giá. Hãy chú ý đến :
-
- Tên Château/Nhà sản xuất: Thương hiệu của chai vang.
- Tên vùng (Appellation): Ví dụ: Pauillac, Margaux, Saint-Émilion.
- Phân hạng: Dòng chữ quan trọng nhất, ví dụ: “Grand Cru Classé en 1855”.
- Niên Vụ (Vintage): Năm thu hoạch nho.
- Mis en Bouteille au Château: “Đóng chai tại lâu đài”, một dấu hiệu của sự uy tín.
- Lưu ý về niên vụ (Vintage)
Niên vụ có thể quan trọng không kém, thậm chí hơn cả cấp bậc phân loại. Chất lượng rượu vang phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết của năm thu hoạch. Một năm thời tiết thuận lợi sẽ cho ra những chai vang tuyệt vời ở mọi cấp độ.
Một niên vụ xuất sắc (ví dụ: 2009, 2010, 2015, 2016) có thể tạo nên những chai vang Hạng Năm vượt xa chai Hạng Nhì ở niên vụ kém (như 2013). Luôn tham khảo bảng đánh giá niên vụ Bordeaux trước khi mua.
- Kết hợp ẩm thực
Quy tắc cơ bản là kết hợp rượu vang và món ăn có cùng “trọng lượng” và cường độ hương vị.
-
- Thịt đỏ: Đây là sự kết hợp kinh điển. Bít tết, sườn cừu nướng, bò quay là những lựa chọn hoàn hảo. Chất chát (tannin) trong rượu sẽ làm sạch vị béo của thịt.
- Phô mai cứng, ủ lâu năm: Các loại phô mai như Comté, Cheddar ủ lâu năm cũng là bạn đồng hành lý tưởng.
- Các món hầm, nướng: Các món hầm đậm đà hoặc thịt nướng cũng rất phù hợp.
- Cách bảo quản và thưởng thức
Để tận hưởng trọn vẹn giá trị của một chai Grand Cru Classé, việc bảo quản và thưởng thức đúng cách là tối quan trọng.
-
- Bảo quản (trước khi mở): Cần đảm bảo nhiệt độ mát và ổn định (lý tưởng 12-18°C), tránh ánh sáng, độ ẩm phù hợp (khoảng 70%), và đặt chai nằm ngang để rượu tiếp xúc với nút bần.
- Thưởng thức (sau khi mở):
Cho rượu thở (Decanting): Những chai vang Grand Cru Classé còn trẻ nên được rót ra bình decanter khoảng 30-60 phút trước khi uống để làm mềm tannin và giải phóng hương thơm.
Nhiệt độ phục vụ: Đối với vang đỏ Bordeaux, nhiệt độ lý tưởng là khoảng 16-18°C.
Ly uống vang: Sử dụng ly có bầu lớn (ly kiểu Bordeaux) để rượu có không gian tiếp xúc với không khí và hội tụ hương thơm tốt nhất.
Lời kết,
Rượu vang Grand Cru là một minh chứng cho đỉnh cao của nghệ thuật làm vang. Việc hiểu rõ các hệ thống phân loại, nhận thức được tầm quan trọng của niên vụ, và nắm vững các kỹ thuật thưởng thức chính là chìa khóa để mở ra một thế giới trải nghiệm đầy tinh tế. Thế giới của rượu Grand Cru không phải để e sợ, mà là để khám phá những câu chuyện được kể trong từng chai vang.
Để bắt đầu hành trình khám phá của riêng mình, hãy tham khảo bộ sưu tập rượu vang Grand Cru được tuyển chọn kỹ lưỡng tại Hedon WineHub hoặc trò chuyện với các chuyên gia để tìm ra chai vang hoàn hảo cho bạn.