“Sparkling wine” hay còn được biết đến với tên gọi rượu vang sủi tăm, sủi bọt, là một loại rượu vang đặc biệt, nổi bật với những bọt khí CO2 hòa tan, tạo nên cảm giác sảng khoái khó cưỡng khi thưởng thức. Không chỉ là thức uống quen thuộc trong những dịp lễ hội, sparkling wine còn ẩn chứa nhiều điều thú vị mà có thể bạn chưa biết. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về sparkling wine là gì và 10 điều thú vị bất ngờ xoay quanh loại rượu vang đầy quyến rũ này, hứa hẹn sẽ mang đến cho bạn những kiến thức bổ ích và những khám phá thú vị.
1. Sparkling wine được tạo ra một cách tình cờ
Sparkling wine, hay rượu vang sủi bọt, được tạo ra một cách tình cờ trong lịch sử, và câu chuyện đằng sau sự ra đời của nó rất thú vị.
Vào thế kỷ 17, các nhà sản xuất rượu ở vùng Champagne, Pháp, gặp phải một hiện tượng lạ: một số chai rượu vang đã bị nổ do quá trình lên men xảy ra trong chai. Khi rượu vang được đóng chai vào mùa đông, quá trình lên men không hoàn tất vì nhiệt độ lạnh, nhưng khi mùa xuân đến, nhiệt độ ấm lên, quá trình lên men tiếp tục trong chai, tạo ra khí CO2, khiến rượu “sủi bọt” và đôi khi gây nổ chai.
Mãi đến thế kỷ 17, một tu sĩ người Pháp tên là Dom Pérignon, làm việc tại tu viện Hautvillers, đã tìm ra cách kiểm soát hiện tượng này. Ông phát hiện rằng, nếu rượu vang được làm từ các giống nho khác nhau, có thể tạo ra một sự kết hợp hoàn hảo để tạo ra một loại rượu vang sủi bọt ngon miệng. Dom Pérignon không chỉ phát triển phương pháp này mà còn cải tiến kỹ thuật đóng chai và sử dụng nút chai bằng gỗ sồi để giữ được khí CO2, từ đó tạo ra đặc điểm nổi bật của sparkling wine.
Dù Dom Pérignon không thể hoàn toàn kiểm soát và tạo ra loại sparkling wine như ngày nay, những khám phá của ông đã đặt nền móng cho sự phát triển của rượu vang sủi bọt sau này. Thời gian trôi qua, kỹ thuật sản xuất rượu vang sủi bọt ngày càng hoàn thiện, và Champagne trở thành một thương hiệu nổi tiếng toàn cầu.
2. Champagne là Sparkling wine, nhưng Sparkling wine chưa chắc là Champagne
Champagne chỉ có thể được sản xuất tại vùng Champagne, Pháp, và phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về nguyên liệu, quy trình sản xuất và địa lý. Rượu Champagne được sản xuất theo phương pháp “Méthode Champenoise”, trong đó rượu được lên men lần hai trong chai để tạo ra bọt khí đặc trưng. Mặc dù tất cả Champagne đều là sparkling wine, nhưng sparkling wine là thuật ngữ chung chỉ các loại rượu vang có bọt khí, không phân biệt nơi sản xuất hay phương pháp sản xuất. Vì vậy, những loại rượu vang sủi bọt sản xuất ở những nơi khác ngoài Champagne, như Prosecco ở Italia hay Cava ở Tây Ban Nha, không thể mang tên Champagne.
>>> Tìm hiểu thêm 5 điểm khác biệt giữa Champagne và Sparkling wine
3. Tên các loại Sparkling wine thường gắn liền với vùng sản xuất
“Sparkling wine” là thuật ngữ chung cho rượu vang sủi bọt, nhưng mỗi quốc gia lại có những tên gọi riêng, phản ánh đặc trưng về vùng sản xuất và phương pháp làm rượu. Ngoài Champagne, rượu vang sủi được làm tại các vùng khác (Alsace, Bordeaux, Bourgogne, Die, Jura, Limoux, Loire et Savoie) của Pháp sẽ được gọi là Crémant. Tương tự, ở Tây Ban Nha, rượu vang sủi từ phía bắc nước này được gọi là Cava, trong khi ở Ý, rượu vang sủi từ vùng đông bắc, chủ yếu làm từ giống nho Glera, được gọi là Prosecco.
Quy định gắn liền tên gọi với vùng sản xuất không chỉ bảo vệ thương hiệu mà còn đảm bảo chất lượng và sự độc đáo của rượu. Các yếu tố như khí hậu, thổ nhưỡng, và phương pháp sản xuất của từng khu vực tạo nên hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn. Những tên gọi như Champagne, Crémant, Cava, hay Prosecco không chỉ phản ánh nguồn gốc địa lý mà còn tôn vinh giá trị văn hóa và chất lượng của từng vùng.
4. Bí mật của những bong bóng li ti
Bí mật của những bong bóng li ti trong vang sủi nằm ở quá trình tạo ra khí CO2 trong rượu, một yếu tố quan trọng tạo nên đặc trưng của loại rượu này. Những bong bóng trong vang sủi được hình thành trong quá trình lên men, khi vi sinh vật (nấm men) chuyển hóa đường thành rượu và khí CO2. Quá trình này có thể xảy ra trong một chai rượu đóng kín hoặc trong một thùng lên men lớn, tùy thuộc vào phương pháp sản xuất.
Khi lên men lần hai trong chai (như phương pháp Champenoise), CO2 không thể thoát ra ngoài, dẫn đến việc khí này hòa tan vào rượu. Khi mở chai, khí CO2 thoát ra và tạo thành những bong bóng li ti. Những bong bóng nhỏ này không chỉ mang lại cảm giác thú vị khi uống, mà còn góp phần tạo ra hương vị tươi mới, sảng khoái và kết cấu mịn màng cho vang sủi.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến kích thước và sự phân tán của bong bóng là bề mặt của chai hoặc thùng lên men. Bề mặt này có thể chứa những tạp chất rất nhỏ, như bụi hoặc các mảnh vụn, giúp khí CO2 dễ dàng thoát ra và tạo thành bong bóng. Càng có nhiều tạp chất này, bong bóng sẽ càng nhỏ và dày đặc, mang lại hiệu ứng bọt mịn màng đặc trưng cho vang sủi.
Những bong bóng li ti này là yếu tố quan trọng tạo nên đặc trưng và sự hấp dẫn của vang sủi, khiến nó trở thành một trải nghiệm thú vị và đầy cảm hứng cho người thưởng thức.
5. Ly flute không phải cách thưởng thức truyền thống
Ly flute vốn được coi là biểu tượng của việc thưởng thức rượu vang sủi bọt, nhưng không phải là cách thưởng thức truyền thống nhất. Trước đây, ly flute, với hình dáng cao và hẹp, được thiết kế để giữ cho bong bóng của rượu lâu dài và làm nổi bật sự sủi bọt, đồng thời giúp người uống dễ dàng quan sát các bong bóng li ti trong rượu. Tuy nhiên, trong thực tế, việc sử dụng ly flute đã bị chỉ trích vì hạn chế khả năng cảm nhận hương thơm của vang sủi.
Để tối ưu hóa trải nghiệm thưởng thức, ngày nay nhiều người ưa chuộng sử dụng các loại ly khác như ly tulip hoặc ly vang trắng. Ly tulip có hình dáng hơi cong, mở rộng ở phần miệng, giúp tỏa hương rượu rộng hơn và giữ được các mùi hương phức tạp, từ đó làm tăng sự thưởng thức. Ly vang trắng, với bề mặt rộng hơn và dáng thấp hơn so với ly flute, cũng cho phép rượu tiếp xúc tốt hơn với không khí, làm tăng khả năng phát tán hương thơm.
Với những ly này, người thưởng thức có thể cảm nhận được nhiều tầng hương khác nhau của rượu vang sủi, từ những mùi trái cây tươi mát đến các nốt hương phức tạp từ quá trình lên men. Chính vì vậy, việc sử dụng ly phù hợp không chỉ giúp nâng cao sự thưởng thức mà còn giúp vang sủi thể hiện được hết các đặc trưng hương vị và mùi hương tinh tế.
6. Không phải mọi chai rượu vang sủi bọt đều có niên vụ
Trong thế giới rượu vang, “vintage” là thuật ngữ chỉ năm mà nho trong chai rượu được thu hoạch, nhưng không phải tất cả rượu vang sủi bọt đều có niên vụ. Những chai không ghi niên vụ thường được đánh dấu bằng ký hiệu “NV” (Non-Vintage), tức là rượu được làm từ nho thu hoạch ở nhiều năm khác nhau. Điều này giúp nhà sản xuất đối phó với các vụ mùa không thuận lợi, khi nho không đạt chất lượng mong muốn.
Bằng cách pha trộn nho từ các năm trước (đã được ủ) với nho mới, họ có thể tạo ra sản phẩm ổn định về chất lượng và hương vị. Rượu Non-Vintage đặc biệt phổ biến trong sản xuất Champagne, giúp duy trì phong cách và chất lượng đồng nhất qua các năm, đồng thời tối ưu hóa nguồn nguyên liệu. Đây là minh chứng cho sự linh hoạt và sáng tạo trong sản xuất rượu vang sủi bọt.
7. Cách để “hồi sinh” bọt khí trong rượu vang sủi
Nếu bạn đã mở một chai rượu vang sủi bọt nhưng chưa uống hết và để qua đêm, đừng lo lắng vì bạn vẫn có thể khôi phục phần nào bọt khí cho rượu. Một cách đơn giản để làm điều này là thêm một chút đường vào ly trước khi rót rượu vang sủi bọt vào.
Khi đường tiếp xúc với rượu, nó sẽ tạo ra một phản ứng hóa học với các bọt khí CO2 còn sót lại trong rượu, làm cho rượu sủi bọt trở lại. Phương pháp này tuy không hoàn hảo như ban đầu nhưng sẽ giúp bạn tận hưởng lại cảm giác sảng khoái từ những bọt khí mà không phải lãng phí rượu.
8. Ánh sáng ảnh hưởng đến chất lượng rượu vang sủi bọt
Rượu vang sủi bọt rất nhạy cảm với ánh sáng, và việc tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng trong thời gian dài có thể làm giảm chất lượng của rượu. Điều này lý giải tại sao rượu vang sủi bọt thường được sản xuất và lưu trữ trong các hầm tối để bảo vệ khỏi tác động tiêu cực của ánh sáng. Ánh sáng mạnh có thể kích hoạt các phản ứng hóa học trong rượu vang, gây ra sự thay đổi về hương vị và làm giảm độ tươi mới của rượu.
Khi chọn mua, hãy hỏi nhân viên cửa hàng để lấy một chai từ kho chứa hoặc trong thùng carton, thay vì chai đã trưng bày trên kệ dưới ánh sáng. Điều này giúp đảm bảo chai rượu bạn mua giữ được chất lượng tốt nhất, như lúc vừa rời khỏi nhà sản xuất.
9. Không nên bảo quản lâu dài rượu vang sủi trong tủ lạnh
Tủ lạnh có độ ẩm thấp, khiến nút bần khô đi theo thời gian, làm mất khả năng giữ chặt và cho phép khí CO2 (bọt khí) thoát ra ngoài, làm rượu mất độ sủi. Ngoài ra, mùi và không khí từ tủ lạnh cũng có thể xâm nhập vào chai qua nút bần khô, làm thay đổi hương vị ban đầu của rượu.
Cách tốt nhất để bảo quản rượu vang sủi bọt là đặt nằm ngang trong hầm rượu hoặc ở một nơi tối, mát mẻ, ít bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và ánh sáng. Nếu không có hầm rượu, bạn có thể cất rượu ở phía sau tủ hoặc ngăn kệ tối để nút bần luôn ẩm và đảm bảo kín khí. Khi chuẩn bị thưởng thức, chỉ cần đặt chai vào xô đá hoặc làm lạnh trong tủ lạnh một thời gian ngắn trước khi mở để giữ được chất lượng tốt nhất.
10. Sabrage – Kỹ thuật mở rượu vang bằng cách “chém” cổ chai
Sabrage là một kỹ thuật độc đáo và ấn tượng để mở chai rượu vang sủi bọt bằng một thanh kiếm ngắn gọi là saber. Thay vì mở nắp bằng tay như cách thông thường, kỹ thuật này sử dụng lưỡi kiếm để gõ vào cổ chai, làm nắp bật ra cùng với một lát mỏng của miệng chai thủy tinh một cách an toàn và đẹp mắt. Kỹ thuật này có nguồn gốc từ thời Napoléon ở Pháp, khi các binh sĩ ăn mừng chiến thắng bằng cách mở Champagne bằng kiếm, biến nó trở thành biểu tượng của sự hoành tráng và lễ hội.
Để thực hiện sabrage, bạn cần giữ chai rượu ở góc nghiêng khoảng 45 độ, cổ chai hướng ra xa, sau đó xác định đường nối trên thân chai (vị trí dễ vỡ nhất), lướt lưỡi kiếm dọc theo đường nối và “chém” mạnh vào cổ chai. Áp lực bên trong chai sẽ làm nắp bật ra một cách chính xác. Tuy nhiên, kỹ thuật này cần được thực hiện cẩn thận ở nơi an toàn để tránh gây nguy hiểm, và rượu nên được làm lạnh trước khi mở để đảm bảo áp lực phù hợp.
Sabrage không chỉ là cách mở rượu mà còn là một màn trình diễn nghệ thuật, thường được sử dụng trong các sự kiện đặc biệt để tạo nên bầu không khí ấn tượng và sang trọng.
>>> Tìm hiểu thêm Tục lệ “chém” cổ chai đặc biệt
Lời kết
Không chỉ dành cho các dịp lễ hội, sparkling wine còn là lựa chọn hoàn hảo để thưởng thức hàng ngày, nhờ sự đa dạng về hương vị và khả năng kết hợp tuyệt vời với nhiều món ăn. Thấu hiểu sparkling wine là gì không chỉ giúp bạn lựa chọn được chai rượu ưng ý mà còn mở ra cánh cửa khám phá một thế giới đầy thú vị của nghệ thuật làm rượu.
