“Sparkling wine là gì?” Sparkling wine, hay còn được biết đến với tên gọi rượu vang sủi tăm, rượu vang sủi bọt, là một loại rượu vang đặc biệt, nổi bật với những bọt khí CO₂ hòa tan, tạo nên cảm giác sảng khoái khó cưỡng khi thưởng thức. Không chỉ là thức uống quen thuộc trong những dịp lễ hội, sparkling wine còn ẩn chứa nhiều điều thú vị mà có thể bạn chưa biết. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về rượu sparkling là gì và 10 sự thật thú vị bất ngờ, ít người biết xoay quanh loại rượu vang đầy quyến rũ này, hứa hẹn sẽ mang đến cho bạn những kiến thức bổ ích và những khám phá thú vị.
1. Sparkling wine là gì? Rượu sparkling được tạo ra như thế nào?
Sparkling wine là gì? Sparkling wine, hay còn gọi là rượu vang sủi bọt, là loại rượu có chứa khí CO₂ hòa tan, tạo nên lớp bọt mịn và cảm giác sảng khoái khi thưởng thức. Điều thú vị là sparkling wine được tạo ra một cách tình cờ trong lịch sử, và câu chuyện đằng sau sự ra đời của nó rất thú vị.
Vào thế kỷ 17, các nhà làm rượu ở vùng Champagne (Pháp) gặp phải một hiện tượng kỳ lạ: một số chai rượu vang bị nổ do quá trình lên men xảy ra trong chai. Khi rượu vang được đóng chai vào mùa đông, quá trình lên men không hoàn tất vì nhiệt độ lạnh. Nhưng khi mùa xuân đến, nhiệt độ ấm lên, quá trình lên men tiếp tục trong chai, tạo ra khí CO₂, khiến rượu “sủi bọt” và đôi khi gây nổ chai.
Mãi đến cuối thế kỷ 17, một tu sĩ người Pháp tên là Dom Pérignon, làm việc tại tu viện Hautvillers, đã tìm ra cách kiểm soát hiện tượng này. Ông phát hiện rằng, nếu rượu vang được làm từ các giống nho khác nhau, có thể tạo ra một sự kết hợp hoàn hảo để tạo ra một loại rượu vang sủi bọt ngon miệng. Dom Pérignon không chỉ phát triển phương pháp này mà còn đồng thời cải tiến kỹ thuật đóng chai và sử dụng nút chai bằng gỗ sồi để giữ được khí CO₂ trong chai. Từ đó tạo ra đặc điểm nổi bật của sparkling wine và rượu trở nên ổn định và thơm ngon hơn.
Mặc dù Dom Pérignon không thể hoàn toàn kiểm soát và tạo ra loại sparkling wine như ngày nay, nhưng những đóng góp của ông đã đặt nền móng cho sự phát triển của rượu vang sủi bọt sau này. Thời gian trôi qua, kỹ thuật sản xuất rượu vang sủi bọt ngày càng hoàn thiện, và Champagne trở thành một biểu tượng của rượu vang vang sủi bọt nổi tiếng toàn cầu.
2. Sparkling wine và champagne có giống nhau không?
Champagne là một loại sparkling wine đặc biệt, nhưng không phải tất cả sparkling wine đều là Champagne.
Theo luật định, chỉ những loại rượu vang sủi bọt được sản xuất tại vùng Champagne, Pháp, và phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về giống nho, điều kiện địa lý và kỹ thuật sản xuất mới được gọi là Champagne. Rượu Champagne được sản xuất theo phương pháp “Méthode Champenoise”, trong đó rượu được lên men lần hai trong chai để tạo ra bọt khí đặc trưng.
Mặc dù tất cả Champagne đều là sparkling wine, nhưng sparkling wine là thuật ngữ chung để chỉ tất cả các loại rượu vang có bọt khí, không giới hạn bởi vùng sản xuất hay phương pháp lên men. Vì vậy, những loại rượu vang sủi bọt sản xuất ở những nơi khác ngoài Champagne, đều là các loại sparkling wine, nhưng không thể mang tên Champagne. Ví dụ như Prosecco ở Italia hay Cava ở Tây Ban Nha.
>>> Tìm hiểu thêm 5 điểm khác biệt giữa Champagne và Sparkling wine
3. Tên gọi Sparkling wine theo vùng sản xuất
“Sparkling wine” là tên gọi chung cho các loại rượu vang sủi bọt. Tuy nhiên, tại mỗi quốc gia, sparkling wine lại mang những tên gọi riêng biệt, phản ánh đặc điểm vùng sản xuất và phương pháp làm rượu đặc trưng.
Tại Pháp, ngoài Champagne – vùng sản xuất nổi tiếng nhất, các loại rượu sparkling được làm ở những vùng khác như Alsace, Bordeaux, Bourgogne, Die, Jura, Limoux, Loire et Savoie được gọi chung là Crémant. Mỗi loại Crémant đều có hương vị riêng biệt, dựa trên khí hậu, thổ nhưỡng và giống nho bản địa.
Tương tự, tại Tây Ban Nha, Cava là loại sparkling wine được sản xuất chủ yếu ở vùng Catalonia, nổi bật với độ tươi mát và hương trái cây. Trong khi đó ở Ý, Prosecco làm từ giống nho Glera ở vùng đông bắc, là loại sparkling wine phổ biến với vị nhẹ nhàng, dễ uống.
Việc gắn tên rượu với vùng sản xuất không chỉ nhằm bảo vệ thương hiệu mà còn đảm bảo chất lượng và sự khác biệt độc đáo của rượu. Các yếu tố như khí hậu, thổ nhưỡng, và phương pháp sản xuất của từng khu vực tạo nên hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn. Những cái tên như Champagne, Crémant, Cava, hay Prosecco không chỉ thể hiện nguồn gốc địa lý mà còn là biểu tượng giá trị văn hóa, thể hiện niềm tự hào và danh tiếng của từng vùng rượu.
4. Bí mật của những bong bóng bọt khí li ti trong sparkling wine
Một trong những yếu tố quyến rũ nhất của sparkling wine chính là những bong bóng li ti đặc trưng. Chúng không chỉ tạo cảm giác sảng khoái khi uống, mà còn góp phần làm nổi bật hương vị tươi mới và kết cấu mượt mà của rượu.
Vậy bí mật của những bong bóng trong rượu sparkling là gì?
Những bong bóng trong vang sủi được hình thành từ quá trình lên men, khi vi sinh vật (nấm men) chuyển hóa đường thành cồn và khí CO₂. Quá trình này có thể xảy ra trong một chai rượu đóng kín hoặc trong một thùng lên men lớn, tùy thuộc vào phương pháp sản xuất.
Khi lên men lần hai trong chai (như phương pháp Champenoise), CO₂ không thể thoát ra ngoài, dẫn đến việc khí này hòa tan vào rượu. Khi mở chai, khí CO₂ thoát ra và tạo thành những bong bóng li ti. Những bong bóng nhỏ này không chỉ mang lại cảm giác thú vị khi uống, mà còn góp phần tạo ra hương vị tươi mới, sảng khoái và kết cấu mịn màng cho vang sủi.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến kích thước và sự phân tán của bong bóng là bề mặt của chai hoặc thùng lên men. Bề mặt này có thể chứa những tạp chất rất nhỏ, như bụi hoặc các mảnh vụn, giúp khí CO₂ dễ dàng thoát ra và tạo thành bong bóng. Càng có nhiều tạp chất này, bong bóng sẽ càng nhỏ và dày đặc, mang lại hiệu ứng bọt mịn màng đặc trưng cho vang sủi.
Những bong bóng li ti này là yếu tố quan trọng tạo nên đặc trưng và sự hấp dẫn của vang sủi, khiến nó trở thành một trải nghiệm thú vị và đầy cảm hứng cho người thưởng thức.
5. Ly flute không phải cách thưởng thức truyền thống
Khi nhắc đến sparkling wine, hình ảnh ly flute dáng cao và hẹp thường xuất hiện như biểu tượng cho cách thưởng thức loại rượu này. Tuy nhiên, đây không phải là cách truyền thống – và cũng không phải là cách tối ưu nhất để cảm nhận đầy đủ hương vị của rượu sparkling.
Ly flute được thiết kế để giữ cho bong bóng của rượu lâu hơn, giúp người uống dễ dàng quan sát các bong bóng bọt khí li ti trong rượu – yếu tố đặc trưng của sparkling wine. Tuy nhiên, trong thực tế, với miệng ly nhỏ và thân dài, ly flute lại hạn chế việc phát tán hương thơm, khiến người thưởng thức khó cảm nhận được các tầng hương phức tạp của rượu.
Để tối ưu hóa trải nghiệm thưởng thức, ngày nay nhiều chuyên gia và người yêu rượu ưa chuộng sử dụng các loại ly khác như ly tulip hoặc ly vang trắng để thay thế. Ly tulip có hình dáng hơi cong, phần miệng hơi mở rộng, giúp lan tỏa hương thơm phong phú hơn và giữ được các mùi hương phức tạp, từ đó làm tăng sự thưởng thức. Tương tự, ly vang trắng, với bề mặt rộng hơn và dáng thấp hơn so với ly flute, cũng cho phép rượu tiếp xúc tốt hơn với không khí, làm tăng khả năng phát tán hương thơm.
Việc chọn đúng loại ly không chỉ nâng cao trải nghiệm thưởng thức, mà còn giúp sparkling wine thể hiện đầy đủ đặc tính, từ những hương trái cây tươi mát đến các nốt hương phức tạp hình thành trong quá trình lên men. Chính vì vậy, việc sử dụng ly phù hợp không chỉ giúp nâng cao sự thưởng thức mà còn giúp vang sủi thể hiện được hết các đặc trưng hương vị và mùi hương tinh tế.
6. Không phải mọi chai rượu vang sủi bọt đều có niên vụ
Trong thế giới rượu vang, “vintage” là thuật ngữ chỉ năm thu hoạch của nho dùng để làm rượu. Tuy nhiên, không phải tất cả rượu vang sủi bọt đều có năm niên vụ ghi trên nhãn. Những chai không ghi niên vụ thường được đánh dấu bằng ký hiệu “NV” (Non-Vintage), tức là rượu được pha trộn từ nho của nhiều năm khác nhau. Đây là chiến lược phổ biến của các nhà sản xuất, đặc biệt là trong Champagne, nhằm đảm bảo sự ổn định về chất lượng và hương vị qua từng năm.
Bằng cách pha trộn nho từ các năm trước (đã được ủ) với nho mới, nhà sản xuất có thể điều chỉnh hương vị theo phong cách riêng và kiểm soát chất lượng, ngay cả trong những năm nho không đạt tiêu chuẩn cao.
Non-Vintage không phải là lựa chọn kém chất lượng. Ngược lại, đây là minh chứng cho tính linh hoạt và sự sáng tạo trong sản xuất sparkling wine. Việc không ghi năm thu hoạch cho phép các thương hiệu duy trì phong cách và đặc trưng hương vị nhất quán, đáp ứng kỳ vọng của người tiêu dùng trên toàn thế giới.
7. Mẹo “hồi sinh” bọt khí trong rượu vang sủi
Bạn đã từng mở một chai sparkling wine nhưng không uống hết và để qua đêm? Đừng vội bỏ đi – vẫn có cách để “hồi sinh” phần nào lượng bọt khí CO₂ còn lại trong rượu. Một mẹo đơn giản để làm điều này là thêm một chút đường vào ly trước khi rót rượu vang sủi bọt vào.
Khi đường tiếp xúc với rượu, nó sẽ tạo ra một phản ứng hóa học với các bọt khí CO₂ còn sót lại trong rượu, giúp khơi dậy lại những bong bóng li ti đặc trưng. Tuy không thể hoàn toàn giống như khi mới mở chai, nhưng cách này giúp bạn lấy lại phần nào cảm giác sảng khoái khi thưởng thức. Mẹo nhỏ này không chỉ giảm lãng phí mà còn cho thấy sự linh hoạt khi bảo quản và sử dụng sparkling wine tại nhà – điều mà những người yêu rượu nên biết.
8. Ánh sáng ảnh hưởng đến chất lượng rượu vang sủi bọt như thế nào?
Ít ai ngờ rằng ánh sáng – đặc biệt là ánh sáng mặt trời hoặc đèn huỳnh quang – có thể gây hại nghiêm trọng đến chất lượng của sparkling wine. Đây là lý do vì sao rượu sparkling thường được sản xuất và bảo quản trong môi trường tối, chẳng hạn như hầm rượu.
Rượu vang sủi bọt rất nhạy cảm với ánh sáng, và việc tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng trong thời gian dài có thể làm giảm chất lượng của rượu. Điều này lý giải tại sao rượu vang sủi bọt thường được sản xuất và lưu trữ trong các hầm tối để bảo vệ khỏi tác động tiêu cực của ánh sáng. Ánh sáng mạnh có thể kích hoạt các phản ứng hóa học trong rượu vang, dẫn đến sự thay đổi về hương vị, mất độ tươi mới và ảnh hưởng đến độ sủi bọt tự nhiên. Ánh sáng cũng có thể làm hỏng các hợp chất thơm tinh tế, khiến sparkling wine trở nên nhạt nhòa và kém hấp dẫn.
Khi chọn mua rượu vang sủi bọt, bạn nên ưu tiên chọn những chai được lấy từ kho chứa hoặc trong thùng carton chưa mở, thay vì chai đã trưng bày trực tiếp trên kệ dưới ánh sáng. Điều này giúp đảm bảo chai rượu bạn mua giữ được chất lượng tốt nhất, như lúc vừa rời khỏi hầm rượu.
9. Không nên bảo quản rượu vang sủi lâu dài trong tủ lạnh
Một sai lầm phổ biến khi bảo quản sparkling wine là để trong tủ lạnh quá lâu. Tủ lạnh có độ ẩm thấp, khiến nút bần dần khô theo thời gian, làm mất khả năng giữ chặt và cho phép khí CO₂ (bọt khí) thoát ra ngoài, làm rượu mất độ sủi. Ngoài ra, không khí và mùi từ thực phẩm trong tủ lạnh cũng có thể xâm nhập vào chai qua nút bần bị khô, làm biến đổi hương vị ban đầu của rượu.
Cách tốt nhất để bảo quản rượu vang sủi bọt là đặt nằm ngang trong hầm rượu hoặc ở một nơi tối, mát mẻ, có độ ẩm ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và ánh sáng. Nếu không có hầm rượu, bạn có thể cất rượu ở phía sau tủ hoặc ngăn kệ bếp tối để nút bần luôn ẩm và đảm bảo độ kín khí. Khi chuẩn bị thưởng thức, bạn chỉ cần đặt chai vào xô đá hoặc làm lạnh rượu trong tủ lạnh một thời gian ngắn (khoảng 1-2h) trước khi mở để giữ được chất lượng tốt nhất.
10. Sabrage – Nghệ thuật “chém” cổ chai rượu vang
Sabrage là một kỹ thuật độc đáo và ấn tượng để mở chai rượu vang sủi bọt bằng một thanh kiếm ngắn gọi là saber. Thay vì mở nắp bằng tay như cách thông thường, kỹ thuật này sử dụng lưỡi kiếm để gõ vào cổ chai, làm nắp bật ra cùng với một lát mỏng của miệng chai thủy tinh một cách an toàn và đẹp mắt. Kỹ thuật này có nguồn gốc từ thời Napoléon ở Pháp, khi các binh sĩ ăn mừng chiến thắng bằng cách mở Champagne bằng lưỡi kiếm, biến nó trở thành biểu tượng của sự hoành tráng và lễ hội.
Để thực hiện sabrage, bạn cần giữ chai rượu ở góc nghiêng khoảng 45 độ, cổ chai hướng ra xa, sau đó xác định đường nối trên thân chai (vị trí dễ vỡ nhất), lướt lưỡi kiếm dọc theo đường nối và “chém” mạnh vào cổ chai. Áp lực bên trong chai sẽ làm nắp bật ra một cách chính xác. Tuy nhiên, kỹ thuật này cần được thực hiện cẩn thận ở nơi an toàn để tránh gây nguy hiểm, và rượu nên được làm lạnh trước khi mở để đảm bảo áp lực phù hợp.
Sabrage không chỉ là cách mở rượu, mà còn là một màn trình diễn nghệ thuật độc đáo, thường được sử dụng trong các sự kiện đặc biệt để tạo nên bầu không khí ấn tượng và sang trọng.
>>> Tìm hiểu thêm về tục lệ “chém” cổ chai champagne đặc biệt của người Pháp.
Lời kết
Giờ đây, khi bạn đã hiểu rõ sparkling wine là gì, chắc hẳn bạn cũng nhận ra rằng đây không chỉ là loại rượu dành riêng cho những dịp lễ hội. Sparkling wine còn là lựa chọn hoàn hảo để thưởng thức hàng ngày, nhờ sự đa dạng về hương vị và khả năng kết hợp tuyệt vời với nhiều món ăn. Thấu hiểu sparkling wine là gì không chỉ giúp bạn lựa chọn được chai rượu ưng ý mà còn mở ra cánh cửa khám phá một thế giới đầy thú vị của nghệ thuật làm rượu.
